آزمایش پاپ اسمیر (Pap Smear) هنگام معاینه لگنی انجام می ‌شود. این آزمایش با نمونه برداری (بیوپسی) انجام می گردد. پزشک متخصص زنان توسط اسپکولوم (Speculum) دهانه دستگاه تناسلی را باز کرده تا بتواند گردن رحم را ببیند. سپس با یک نمونه‌گیر یا اسپاچولا (Spatula) و بروس سرویکس (Cervical brush) از دهانه رحم ، سلول ‌های گردن رحم را جمع ‌آوری می ‌کند. این نمونه به برای بررسی به آزمایشگاه پاتولوژی (آسیب شناسی) می فرستد تا با رنگ آمیزی آن به بررسی سلولها در زیر میکروسکوپ بپردازند.

در این روش به دلیل از بین رفتن و دور ریخته شدن بیشتر سلولها طی نمونه گیری کمتر استفاده می شود و در روشی دیگر به نام تین پرپ (Thin prep) سلولهای نونه برداری شده ابتدا به یک محلول منتقل ونگهداری می شوند و سپس روی لام شیشه ای کشیده می شوندکه به آن روش پایه مایع یا Liquid Base نیز می گویند. در خانم های زیر 30 سال، انجام سالانه پاپ اسمیر توصیه می شد و در خانم های بالای 30 سال، با سه آزمایش طبیعی پاپ در سه سال متوالی و آزمایش منفی از لحاظ ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV که با سرطان گردن رحم ارتباط دارد)، انجام هر دو تا سه سال آن تجویز می‌ شد.

نتیجه آزمایش پاپ اسمیر :

معمولا نتیجه آزمایش بعد از 3 هفته مشخص می شود. که به صورت های زیر می باشند

پاپ اسمیر طبیعی:  یعنی دهانه رحم، طبیعی به نظر می رسد و مشکلی وجود ندارد.

پاپ اسمیر غیرطبیعی:  یعنی سلول‌ های آزمایش شده، ظاهر طبیعی نداشته‌ اند. در این صورت، ممکن است تکرار آزمایش لازم باشد.

پاپ اسمیر مثبت:  چنانچه نتیجه پاپ اسمیر تغییرات سلولی غیرطبیعی و سرطانی را نشان بدهد دراین صورت فرد بیمار می باشد در چنین شرایطی باید اقداماتی برای بیمار انجام داده شود. اگر تشخیص، به موقع و در مراحل اولیه ابتلا صورت باشد، جای نگرانی نیست و درمان معمولا با برداشتن بخشی که دچار تغییرات سلولی شده یا برداشتن کل رحم بیمار انجام می شود. ولی درصورتی که تشخیص به موقع صورت نگرفته باشد و ابتلا به سرطان در مراحل پیشرفته باشد، درمان سخت تر خواهد شد که تشخیص این مسئله برعهده پزشک است.